Η σημασία της θετικής σκέψης στην εκπαιδευτική επιτυχία: Πώς η ψυχολογία και οι πεποιθήσεις επηρεάζουν τις επιδόσεις (+tips)

Κάθε νέα σχολική χρονιά φέρνει μαζί της ενθουσιασμό, αλλά και άγχος: καινούργια μαθήματα, νέοι στόχοι, αυξημένες απαιτήσεις, εξετάσεις. Οι περισσότεροι μαθητές, φοιτητές αλλά και γονείς, επικεντρώνονται κυρίως στο σωστό διάβασμα και στις απαραίτητες ώρες μελέτης, παραβλέποντας έναν καθοριστικό παράγοντα για κάθε εκπαιδευτική διαδικασία: τη νοοτροπία με την οποία προσεγγίζουμε τη μάθηση, τη σημασία της θετικής σκέψης. Με τον όρο «θετική σκέψη» δεν εννοούμε, βέβαια, την αφελή αισιοδοξία, αλλά ένα ρεαλιστικά αισιόδοξο πλαίσιο πεποιθήσεων και στρατηγικών, που καλλιεργούν επιμονή, κίνητρο, ικανότητα διαχείρισης των συναισθημάτων και, τελικά, καλύτερες επιδόσεις.

Πώς η θετική σκέψη συμβάλλει στην επιτυχία

Οι έρευνες συγκλίνουν στο γεγονός ότι η στάση μας απέναντι στη μάθηση επηρεάζει άμεσα τις επιδόσεις. Τι σημαίνει, όμως, «θετική σκέψη» στην εκπαίδευση;

Η θετική σκέψη περιλαμβάνει τρεις αλληλένδετες διαστάσεις:

Νοοτροπία ανάπτυξης (growth mindset): Η πεποίθηση ότι οι ικανότητες όλων βελτιώνονται με προσπάθεια και κατάλληλες στρατηγικές.

Αυτοαποτελεσματικότητα (self-efficacy): Η πίστη στον εαυτό, στη δυνατότητα προσπάθειας και επίτευξης του επιθυμητού αποτελέσματος.

Εποικοδομητικές αποδόσεις (attributions): Η τάση να αποδίδουμε την επιτυχία ή την αποτυχία σε ελέγξιμους παράγοντες (π.χ. στρατηγική, χρόνος, εξάσκηση), αντί να απογοητευόμαστε, πιστεύοντας ότι δεν έχουμε ταλέντο ή φυσική κλίση σε κάποιον τομέα.

Με λίγα λόγια, όταν πιστεύουμε ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε, νιώθουμε μεγαλύτερο κίνητρο, το οποίο, με τη σειρά του, μας κάνει να προσπαθούμε περισσότερο. Και ως γνωστόν, η επιμονή στην προσπάθεια, με τις σωστές στρατηγικές, οδηγεί στην επιτυχία.

Η σύνδεση θετικής σκέψης, αυτοπεποίθησης και άγχους

Η θετική σκέψη από μόνη της δεν αποτελεί κάποια «μαγική λύση». Ωστόσο, έχει την ιδιότητα να επηρεάζει θετικά ακόμη τρεις, βασικούς για την επιτυχία, παράγοντες:

• Αυτοπεποίθηση: Όταν πιστεύετε στον εαυτό σας και αισθάνεστε δυνατοί, προσπαθείτε περισσότερο.
• Άγχος: Η θετική στάση βοηθά στην καλύτερη διαχείρισή του.
• Συγκέντρωση: Το «καθαρό», απαλλαγμένο από στρες μυαλό αποδίδει καλύτερα.

Ας δούμε ένα παράδειγμα:

Δύο μαθητές γράφουν το ίδιο διαγώνισμα. Ο πρώτος σκέφτεται: «Είμαι πολύ κακός στα μαθηματικά, δεν θα γράψω τίποτα.». Ο δεύτερος πιστεύει: «Θα είναι δύσκολο, αλλά έχω διαβάσει και θα προσπαθήσω.». Ποιος από τους δύο έχει περισσότερες πιθανότητες να αποδώσει καλύτερα; Ο δεύτερος. Και δεν είναι τυχαίο!

6 πρακτικές (tips) για να καλλιεργήσετε θετική σκέψη στην εκπαίδευση

Η θετική σκέψη δεν είναι απλώς αισιοδοξία. Είναι εργαλείο. Ένα πολύτιμο εργαλείο, που σας βοηθά να πιστεύετε στον εαυτό σας, να αντιμετωπίζετε τις δυσκολίες με ψυχραιμία, λαμβάνοντάς τες υπόψη ως μέρος της διαδικασίας, και να αξιοποιείτε πληρέστερα τις δυνατότητές σας. Τι μπορείτε να κάνετε:

Θέστε ρεαλιστικούς στόχους: Μην πιέζεστε και μην βιάζεστε να γίνετε τέλειοι σε όλα. Σπάστε τον μεγάλο στόχο σε μικρά, εφικτά βήματα. Κάθε επιτυχία θα σας δίνει αυτοπεποίθηση.

Εστιάστε περισσότερο στις προσπάθειες, όχι μόνο στα αποτελέσματα: Πείτε μέσα σας: «Διάβασα σωστά, έκανα την προσπάθεια, το αποτέλεσμα θα έρθει.». Η πρόοδος χτίζεται μέρα με τη μέρα.

Αντικαταστήστε τις αρνητικές σκέψεις με θετικές δηλώσεις: Αν σκέφτεστε συνεχώς: «Δεν μπορώ να το κάνω», τότε το μυαλό σας θα σταματήσει να προσπαθεί. Αντί γι’ αυτό, δοκιμάστε: «Αυτό δεν το ξέρω, αλλά σίγουρα μπορώ να το μάθω.».

Κρατήστε ημερολόγιο μικρών επιτυχιών: Κάθε βράδυ, σημειώστε 2-3 πράγματα που πήγαν καλά στη μελέτη σας. Αυτό θα σας θυμίζει ότι προχωράτε, ακόμα κι όταν η πρόοδος φαντάζει αργή.

Αντιμετωπίστε την αποτυχία σαν μάθημα: Κάθε λάθος είναι μια πληροφορία. Μην το παίρνετε προσωπικά. Χρησιμοποιήστε το ως οδηγό, προκειμένου να βελτιώσετε την επόμενη προσπάθεια.

Συνδιαλλαγείτε με θετικούς ανθρώπους: Η στάση των άλλων επηρεάζει και τη δική σας. Επενδύστε περισσότερο στις σχέσεις σας με τους ανθρώπους που σας ενθαρρύνουν και επιδοκιμάζουν κάθε σας προσπάθεια.

Ξεκινήστε με θετική σκέψη, εστιάστε στην προσπάθεια και στη δύναμη της βελτίωσης, και ανακαλύψτε, σύντομα, πόση δύναμη κρύβουν πραγματικά οι πεποιθήσεις σας. Καλή σχολική & ακαδημαϊκή χρονιά!