Gaming: Οφέλη και κίνδυνοι για παιδιά & εφήβους

Τα βιντεοπαιχνίδια (γνωστά και ως gaming) έχουν καθιερωθεί, ιδιαίτερα ανάμεσα στα παιδιά και τους εφήβους, ως μία από τις πιο δημοφιλείς μορφές ψυχαγωγίας. Η τεχνολογική πρόοδος έχει μετατρέψει τα παιχνίδια αυτά σε διαδραστικές εμπειρίες με εντυπωσιακά γραφικά, σενάρια και διαδικτυακές δυνατότητες κοινωνικής αλληλεπίδρασης. Αν και το gaming έχει αναγνωριστεί για ορισμένα από τα οφέλη που παρέχει στην ανάπτυξη των παιδιών, ταυτόχρονα ελλοχεύει σοβαρούς κινδύνους που δεν πρέπει να αγνοηθούν.

Τα οφέλη του gaming

Τα βιντεοπαιχνίδια είναι δυνατό να συμβάλουν θετικά στην ομαλή ανάπτυξη των νέων, αφού παρέχουν σημαντικά οφέλη, όπως:

Ανάπτυξη γνωστικών δεξιοτήτων: Ορισμένες γνωστικές δεξιότητες, όπως είναι για παράδειγμα η επίλυση προβλημάτων, η στρατηγική σκέψη, η λήψη αποφάσεων υπό πίεση, η παρατηρητικότητα αλλά και ο συντονισμός χεριού-ματιού, ενισχύονται μέσω του gaming. Παιχνίδια που απαιτούν λογική, προγραμματισμό κινήσεων ή γρήγορη αντίδραση (αντανακλαστικά) έχουν φανεί ότι ενισχύουν τη μνήμη και τη συγκέντρωση.

Ενίσχυση δημιουργικότητας: Τα λεγόμενα open-world βιντεοπαιχνίδια (παιχνίδια ανοιχτού εικονικού κόσμου) προσφέρουν ευκαιρίες δημιουργίας, σχεδίασης, ακόμα και ανάπτυξης βασικών δεξιοτήτων προγραμματισμού. Αυτό καλλιεργεί τη φαντασία, την καινοτομία και την αυτοέκφραση των νέων.

Κοινωνική αλληλεπίδραση: Πολλά διαδικτυακά παιχνίδια επιτρέπουν στους παίκτες να συνεργάζονται μεταξύ τους, να χτίζουν φιλίες και να εργάζονται ως ομάδα. Ιδιαίτερα για τα εσωστρεφή παιδιά ή εφήβους, το gaming μπορεί να αποτελέσει έναν σχετικά ασφαλή δίαυλο κοινωνικοποίησης.

Αίσθηση επίτευξης και κίνητρο: Οι μηχανισμοί επιβράβευσης που χρησιμοποιούν τα βιντεοπαιχνίδια, όπως πόντοι, επίπεδα και εικονικά τρόπαια, προσφέρουν στα παιδιά την αίσθηση προόδου και επίτευξης, ενισχύοντας την αυτοπεποίθησή τους.

Εισαγωγή στην τεχνολογία: Η επαφή με τον ψηφιακό κόσμο από μικρή ηλικία εξοικειώνει τα παιδιά με την τεχνολογία, ενώ ορισμένα παιχνίδια μπορεί να υποκινήσουν έντονο ενδιαφέρον για ενασχόληση με τους τομείς της πληροφορικής, του game design, animation, κ.ά..

Κίνδυνοι και αρνητικές συνέπειες του gaming

Παρά τα πλεονεκτήματα που προσφέρει, το gaming ενέχει σοβαρούς κινδύνους, όταν γίνεται κατάχρηση αυτού ή χρήση χωρίς επίβλεψη.

Εθισμός και απώλεια ελέγχου: Ο εθισμός στα βιντεοπαιχνίδια είναι επίσημα αναγνωρισμένος από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ως ψυχική διαταραχή (Gaming Disorder). Η ανάγκη για συνεχή ενασχόληση, η παραμέληση των σχολικών υποχρεώσεων, της κοινωνικής ζωής και των βασικών αναγκών (ύπνος, υγιεινή, διατροφή, φυσική άσκηση) αποτελούν κοινά σημάδια εθισμού.

Έκθεση σε βίαιο περιεχόμενο: Πολλά βιντεοπαιχνίδια περιέχουν σκηνές βίας, επιθετικότητας ή ακόμη και ρητορική μίσους. Η επαναλαμβανόμενη έκθεση σε τέτοιο περιεχόμενο μπορεί να επηρεάσει την ψυχοσύνθεση και τη συμπεριφορά των νέων.

Κοινωνική απομόνωση: Αν και σε κάποια παιχνίδια παρέχονται δυνατότητες κοινωνικοποίησης και ομαδικής διάδρασης, η υπερβολική ενασχόληση με το gaming μπορεί να οδηγήσει σε απομάκρυνση από τον πραγματικό κόσμο. Πολλά παιδιά και έφηβοι προτιμούν την εικονική πραγματικότητα, παραμερίζοντας την «πραγματική» επαφή με τους φίλους ή την οικογένειά τους.

Προβλήματα υγείας: Είναι ευρέως γνωστό ότι η επαναλαμβανόμενη και παρατεταμένη ακινησία μπροστά από μια οθόνη συνδέεται με πονοκεφάλους, διαταραχές ύπνου, παχυσαρκία, μυοσκελετικά προβλήματα και ελάττωση της φυσικής δραστηριότητας.

Διαδικτυακοί κίνδυνοι και παρενόχληση: Πολλά από τα διαδικτυακά παιχνίδια περιλαμβάνουν δυνατότητα συνομιλίας (chat) με αγνώστους. Η άγνοια κινδύνου και η έλλειψη ωριμότητας καθιστά τους νέους ιδιαίτερα ευάλωτους σε κακόβουλες προθέσεις και κινδύνους (διαδικτυακή παρενόχληση, grooming ή έκθεση σε ακατάλληλο περιεχόμενο).

Οικονομική εκμετάλλευση: Πολλά βιντεοπαιχνίδια παρέχονται δωρεάν για ένα πρώτο χρονικό διάστημα, ενθαρρύνοντας, ωστόσο, τις αγορές εντός εφαρμογής (in-app purchases). Τα παιδιά, χωρίς πλήρη επίγνωση του οικονομικού κόστους, ενδέχεται να ξοδέψουν μεγάλα χρηματικά ποσά εν αγνοία των κηδεμόνων τους.

Ο ρόλος των γονέων και της θέσπισης ορίων (tips)

Η ισορροπημένη σχέση με τον κόσμο του gaming, επιβάλλεται και είναι δυνατό να επιτευχθεί μέσω καθοδήγησης, επιτήρησης και σωστής επικοινωνίας. Βασικές αρχές για μια υγιή αλληλεπίδραση αποτελούν:

• Θέσπιση ορίων στη διάρκεια ενασχόλησης (π.χ. 1-2 ώρες την ημέρα).
• Επιλογή κατάλληλων παιχνιδιών ανάλογα με την ηλικία (βάσει ESRB/PEGI).
• Κοινή ενασχόληση γονέα-παιδιού με το παιχνίδι για την πλήρη κατανόηση και επιθεώρηση της καταλληλότητας του περιεχομένου.
• Συζήτηση για τους κινδύνους του διαδικτύου και ενίσχυση της κριτικής σκέψης των παιδιών.
• Ενθάρρυνση για ενασχόληση με παράλληλες δραστηριότητες, όπως η άθληση ή η τέχνη.

Το gaming αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της σύγχρονης πραγματικότητας. Όταν τηρείται το μέτρο, η επιλογή κατάλληλου περιεχομένου και η σωστή καθοδήγηση από τους γονείς, μπορεί να αποτελέσει μια φανταστική εμπειρία ψυχαγωγίας και μάθησης για τα παιδιά και τους εφήβους!